Cover

Cuze zynki

Powědančka
Wěsće, što so stanje, hdyž zetka so Balkan z Łužicu a hdyž wužórla so z mandźelstwa Serbowki a Južneho Serba powědančka? Snadź su to woprawdźe cuze zynki, kotrež so w najnowšej zběrce z 15 powědančkami Lubiny a Dušana Hajduk-Veljković jewja. Zeznajeće małych a wulkich rjekow, kiž wudrěja so z pomocu wuměłstwa a fantazije z dušacych wobstejnosćow, wzdadźa so swojich iluzijow abo bědźa so ze samotnosću a melancholiju.

Beschreibung

Wěsće, što so stanje, hdyž zetka so Balkan z Łužicu a hdyž wužórla so z mandźelstwa Serbowki a Južneho Serba powědančka? Snadź su to woprawdźe cuze zynki, kotrež so w najnowšej zběrce z 15 powědančkami Lubiny a Dušana Hajduk-Veljković jewja. Zeznajeće małych a wulkich rjekow, kiž wudrěja so z pomocu wuměłstwa a fantazije z dušacych wobstejnosćow, wzdadźa so swojich iluzijow abo bědźa so ze samotnosću a melancholiju. Přewodźujeće jich na kěrchow (Namrěwstwo), do cirkusa (Zhubjena zrudoba) abo do hrajneho kazina (Jónu wob tydźeń). Přihladować móžeće hólcej, kiž stwori sej sam swój mały swět wosrjedź murjow swójbneje zahrody (Murja), abo serbiskimaj hólcomaj, kotrajž přebywataj prěni raz na prózdninach pola nana w Němskej (Na prózdninach). Nic naposledk sćěhujeće młodeho pućowaceho překupca w Budapesće (Škleńčany zwón) abo zhoniće wo njespjelnjenej a rozpalitej žadosći za rjanej Ivanku (Ivanka).

###Měnjeni čitarjow ke knize

###

»Awtoraj pušćitaj so mócnje do detailow a zeznajomjataj čitarja nadrobnje z tu- a wukrajnymi wobstejnosćemi swojich figurow. Powědataj chutnje, harmonje, našelmowsce ironisce a z měnjateje perspektiwy, a tola w běžnej serbšćinje. Překwapjataj čitarja z napadami.« (Reiner Janec)

»We wšitkich powědančkach wotwěra so čitarjej nowy, zdźěla cuzy swět. Tójšto idejow a myslow čerpataj awtoraj [...] z dožiwjenjow a podawkow ze stareje domizny; w zběrce spóznawaš wosebje tajke z něhdyšeje Juhosłowjanskeje, zwotkel pochadźa Dušan Hajduk–Veljković.« (Lucija Bejmina)

###Čitanski wurězk

###Ivanka

Wšo, štož lubujemy,
smy sami stworili.
Ivo Andrić


Lubosć sčini z tebje błazna abo so tepjaceho. Načata, ale njespjelnjena lubosć ćim bóle.

Jenički dźeń je z Ivanku był. Běše to lubosć na prěni pohlad, kiž je do njeho zrazyła kaž hišće ženje do toho. Wuhlada ju, jako chcyše runje do dwórnišćoweje hale, a wona přińdźe z durjemi won. Wot prěnjeho wokomika hladaštaj kaž pjanaj na so, połnaj žadosće a chcyćiwosće. Wón přistupi k njej a da jej ruku. Wona ju přiwza, potom pak so wobroći a woteńdźe. Tróšku łahajo, ale wona so wotsali. Wón dźěše za njej. Tajku přićahliwosć njeje ženje do toho začuwał. Ju chcyše měć, jenož ju. Čakaše před hotelom, do kotrehož bě so zhubiła, na nju, chodźeše tam a sem, šćipny sej kćenje magnolije ze štoma. Jako přińdźe wona zaso won, da jej kćenje. Wona so posměwkny, pohladny jemu skrótka do wočow a dźěše dale. Zasonjena majkaše magnoliju. W nim rozrosće njesměrne přeće, ju tež takle majkać na jeje bujnych a rozkćětych městnach. Dosćahny ju, wobjimaše ju kruće a jeho hubje pytaštej za jeje hubomaj. Hnydom tu na dróze. Wona bě najprjedy překwapjena a kaž sprostnjena, potom pak tež jeho košeše. Wša mjechka so jemu přituli a wotewri. Žadosć přejědźe jeho hač do poslednjeho stawa. Tłóčeše so k njej, srěbaše do so wóń jeje włosow, jeje šije, jeje kože.
Nahle so wona jemu wuwiny, bórboleše něšto wo terminach a woteńdźe. To jeho hišće bóle rozpali. Njeznata žónska, połna potajnstwow, měješe jeho w rukach. Ivanka bě so jemu wuwinyła, ale jemu zdaše so to kaž hra, wona činješe to jenož, zo by widźała, kak jeho stysk za njej žerje.
Pascal wosta, hdźež bě, ale njewidźeše hižo wokolinu. Njespózna dróhu, po kotrejž je tak husto do šule chodźił, a tež nic dom, w kotrymž je jeho towarš bydlił. Zašłosć bě kaž wuduta, wšitke jeho mysle wusměrichu so na Ivanku, na žiwe stworjenje, kiž bě so jemu na słódki wokomik wotewriło. Skrótka so jemu zdaše, zo stwori so wšo to w nim samym, cyłe začuće a cyła žadosć, zo je Ivanka jenož podobizna jeho žedźby za žiwjenjom a zo so wona pozhubi, zjednoći-li so z njej.
Wón zastupi do wobchoda za starožitnosće, hdźež dźěše hewak nimo, a jeho pohlad skakaše mjez pozłoćanymi wobrazami, z kwětkami posytym pórclinom, běłymi wazami a woknom tam a sem. Přery stare pohladnicy a fota, listowaše w albumach z listowymi znamkami a w katalogach za stare časniki, wobhlada sej koporowe rytwy a wudebjene jědźne graty. Poprawom njewědźeše, što tu scyła pyta, začuwaše jenož njejasnu potrjebu, zo dyrbi so něčeho dźeržeć, dokelž móhł jeho hewak najsnadniši wětřik porazyć. Naposledk kupi sej pohladnicu z parnej lokomotiwu a strowjacym tepjerjom. Wustupi z wobchoda a překroči pomału dróhu hač do kónca, tam so zawróći a wosta hišće chwilku před wukładnym woknom frizera stejo. Přez škleńcu přihladowaše frizerej, kak pikny radijo a słuchaše na čornowłosateho muža, kiž sedźeše na frizerskim stólčku, kak jemu wotmołwi, wza fen a jón zapny. A wšo to widźeše Pascal bjez zwuka, jako by němy film hladał.
Pascal nawróći so pomału k hotelej. Wuhlada Ivanku, kiž wróći so chwatnje po chódniku, jeje pjenkaj klepotaštej při kóždej kročeli, nadrje skakotaštej w rytmje. Pascalowy pozdatny měr wokomiknje rozpłuny, z třepotom dźěše jej napřećo. Jako wona jeho wuhlada, so wótře zasmja.
„Ivanka“, so wona jemu předstaji a da jemu ruku.
„Pascal“, so wón hłuboko pokłoni.
„Dočakaj na mnje“, wona jemu přišukny a zhubi so w hotelu.
Cyły čas hižo na nju čakaše. Hladaše k zachodej, hdy zasłyši znowa klepot, hdy zjewi so wona z hłubin twarjenja. Zetrě proch z črijow a stupaše tam a sem, doniž njeběštej zaso próšnej a proch znowa zetrě.
A potom tu Ivanka nadobo bě. Zjewi so w zachodnych durjach, kiwaše jemu a hižo steješe při nim. Pascal so najprjedy wuskostliwje wopraša, što chcetaj činić. Ivanka sukny z ramjenjomaj a zběhny ruce horje z gestu, kiž měješe wuprajić, zo je jej to cyle wšojedne. Pascal njetrjebaše dołho přemyslować, wjedźeše ju cyle jednorje po měsće a pokaza jej wšitke swoje najlubše, dotal tajnje stražowane městna. Bóčne blido w kofejowni, hdźež móžeš nimoducych wobkedźbować, kački na haće, kiž změja w meji zaso młode, mały přechod spody mosta, hdźež móžeš so před dešćom schować a hdźež bě něchtó wulku wutrobu na kamjeń pryskał, a wulki dub w parku, do kotrehož bě raz błysk dyrił, jako běštaj so tam zalubowanaj chowałoj a při tym zjednoćenaj wo žiwjenje přišłoj.
Pokaza jej swoje šćežki a puće, rěčeše wjele a směješe so, ale při wšěm widźeše tola jenož ju. Kak so jeje lěwa brjowka sćahny, hdyž napjeće na njeho słuchaše, kak zjědźechu jej włosy z ramjenja, hdyž so spody mosta schili, kak napinachu so suche žiły jeje šije, hdyž kukaše přez dźěrku w sćěnje. A jeje hubje, tajkej połnej, mjechkej, somoćanej. Stajnje chcyše ju zawjeselić, zo byštej so pódla huby tutej małej dólčkaj tworiłoj, a wón powědaše jej njepřestajnje žorty a swoje mysle, kiž běchu chětro zawjerćane. A chcyše ju košić, wěčnje a stajnje a přeco zaso.
Tute mysle jeho hišće bóle rozbudźichu, jako by jenož hišće za zjednoćenjom žedźił, za smjerću a krasnosću sebjezhubjenja. Za tutym zhubjenjom, słušacym k rytmej žiwjenja, kiž woznamjenja wumaznjenje dotalnych hranicow a stworjenje nowych, kiž dyrbiš najprjedy w njewěstosći wuměrić a wottasać.
Skónčnje sedźeštaj zhromadnje w pizzeriji.
„Kak dołho tu wostanješ?“, wopraša so Pascal. W neonowym swětle so wot njeje zdalowaše a jemu so zdaše, zo je swoju žadosć na chwilku přewinył, zo móže so z njej rozmołwjeć a wšitke jeje słowa do so srěbać. Ale hłós jeho přeradźi: bě ćěmniši a hłubši hač hewak, Ivanku móžeše snadź z nim truhnyć, wšako wona jeho hewak njeznaješe, ale sebje samoho nic.
„Jutře rano dyrbju dale. Wočakuja mje w Sofiji.“ Ivanka hladaše dołho na njeho.
Pascal přimny jeje ruku a ju tłóčeše.
Mjeztym bě so nóc do města zadobyła. Jaskrawe swěcy a frinkolace reklamy chcychu ćmu wućěrić, ale podarmo. W parku njemějachu rědke nadróžne swěcy žanu šansu.
Pascal dźěše mjelčicy pódla njeje, hdys a hdys dótknyštej so jeju ruce, jeho kóždy raz přejědźe. Při rěce wostaštaj stejo. Pascal ju wobjimaše, jeho dych so pospěši, wón zjědźe jej z porstami přez jeje dołhe włosy. Jeho ruce chcyštej so kóždeho čwaka kože znajmjeńša jónu dótknyć směć a dopomnjeće na přeco w sebi chować. Jeje ćěło bě wokoło bjedrow tajke mjechke, něžne kosmy na jeje rukomaj jeho łoskotachu, a jeje sćehni běštej krutej a jaknej. A Ivanka so k njemu tuleše, najprjedy łahodnje a hańbićiwje, poněčim pak wotewrě hubje a wobjimaše jeho kruće a tłóčeše jeho k sebi, zo móžeše lědma dychać.
Jako pak so jemu zdaše, zo spjelni so skónčnje jeho žadosćenje, so wona wróćo sćahny, so jemu njenadźicy wuwiny, wótrě sej hubje z ruku a přepruwowaše, hač je jeje šminka hišće w porjadku.
Snadź, mysleše Pascal, bě to jeje wašnje, kak wojuje z požadliwosću, kiž ći byće a cyły swět zwobroća. Sćehnje so wróćo a póčnje rozmołwu tam, hdźež njeje hižo městna za słowa.
Pascal wiješe so wokoło njeje, dźeržeše ju wokoło pasa, jeho ruce pućowaštej dale po jeje brjuše hač k nadromaj. Wobpřimny jej krućišo, potom ju pušći a zjědźe z porstom po mjechkej koži jeje tróšku wuwjelbowaneho brjucha. A Ivanka so jemu znowa poda, zastona mjelčo a tłóčeše so k njemu. Pascalowej ruce pućowaštej po jeje chribjeće dele hač pod pas, a nadobo so Ivanka zaso zruna, wućahny jeho ruce a so potajnje smějkotaše.
Wón njewědźeše, kak dołho móže tuta hra hišće trać. Začuwaše, zo jedna so wo bój bjez dobyćerja, wo bój, po kotrymž budźetaj wobaj poraženaj wot wjele sylnišeje mocy, hač móžetaj to scyła zapřimnyć. Za njeho bě to hra, přeco bóle napjata, pomału so bližaca wjerškej.
„Nic jowle, pójmoj do hotela“, praješe Ivanka.
Pascal wza ju za ruku a zhromadnje běžeštaj po zaspanych nócnych haskach. Wona so wótře směješe a wotdaloka wupadaštaj, jako byštaj před njewjedrom ćěkałoj. Ivanka njebě hišće durje zawrěła, a hižo počeštaj so slěkać. Kóždy sćahny ze sebje drasty, jako byštaj so njetrjebawše kože slěkałoj. Zawěški běchu zaćehnjene, wětřik naduwaše je kaž płachty a znjeměrni połćmu. Ivanka lehny so jenož w cholowčkach na łožo. Małe židźane cholowčki. Pascal steješe nahi před njej. Widźeše Ivanku a ju tola njewidźeše, wšitko bě jasne a při wšěm mutne. Klakny so nad nju a dótkny so jeje kože.
„Lubuješ mje ty woprawdźe?“, so Ivanka jeho šepotajo wopraša.
„Ivanka, što da to ...“
„Jeli mje prawje lubuješ...“
Pascal njechaše hižo dlěje čakać.
„Nic“, so Ivanka znowa spjećowaše. Ze zawrjenymaj wočomaj jemu rjekny: „Dźi nětko.“ Wón njemóžeše jeje zadźerženje zapřimnyć, kaž njemóžemy swět zapřimnyć, ale dyrbimy jón stajnje interpretować, bojo so dźěry, kiž by nastała, njebychmy-li to činili. Pascal stany, zwoblěka so mjelčicy a wobroći so k njej.
„Chceš něšto pić abo jěsć?“, so wona jeho z łoža wopraša.
„Měj so“, rjekny Pascal a zawrě za sobu durje. Njemóžeše ani domoj hić a swoje wčerawše žiwjenje pokročować. Potajnosć a přićahliwosć jeje zadźerženja dźeržeše jeho w pazoromaj, krjudowaše jeho mysle. A tuta nutřkowna njewěstosć njeda so hižo podusyć, wona bě so w nim jako nowy wobstatk jeho wšědnych myslow zahnězdźiła. Bě zadźiwany, ale tež ranjeny wot jeje njenadźiteje wotewrjenosće, kotruž bě potom tak hrubje přetorhnyła.

Wjele lět pozdźišo steješe wón we foyeru bołharskeho wulkopósłanstwa, wobhladowaše sej zaso raz njeskónčny rjad šěrokich schodźenkow a wobdźiwaše swjatočne swěčniki nad sobu. Přistupi dołhej wace čakacych, kiž wiješe so po schodach horje a kiž kónčeše před nowym wulkopósłancom a jeho mandźelskej, kotrajž powitaštaj kóždeho hosća wosobinsce. Pascal čuješe so kaž w starych časach.
Ale tak prawje so hižo sem njehodźeše. Dołhe lěta je z Bołharami hromadźe dźěłał, z nimi wikował, jich kraj wopytował, so w bołharšćinje wukmanjował. Z toho dnja, zo je Ivanku zetkał, je swoje žiwjenje na Bołharsku wusměrił. Je za njej pytał, ow haj, z wočomaj, tež raz w radiju a samo z nawěškom. Ale Ivanka njeje so hižo kaž z mły zjewiła. Njeje ze žanych duri wustupiła kaž tehdy z dwórnišća.
Pascal je so z Bołharku woženił, kiž ma runje tajke čorne włosy a mjechke bjedra. Bydlitaj tu w jeho domiznje, mataj dźowčičce, a poprawom je wón tež zbožowny. Jenož hdys a hdys, hdyž je wjedro miłe a nóc lubi potajnstwa, běha wón njeměrny po měsće a sam njewě, za čim pyta. Lěto wob lěto stawa so to rědšo, wón zwěsći, ale cyle nimo tute kuzło hišće njeje.
A nětko steješe wón tu na schodach bołharskeho pósłanstwa, kiž přeprosy jeho prawidłownje do stolicy na kulturne podawki, na koncerty abo tež raz na powitanje noweho wulkopósłanca kaž dźensa. Cunja bołharska hudźba klinčeše jemu we wušomaj, nic tajka harowata kaž w Sofiji abo w Plowdiwje. Pascal čuješe so cuzy, wokoło njeho žołmješe jemu mjeztym njewažny swět: žony we wuskich dołhich šatach nošachu smaragdy a złoćane rjećazki, wokoło nich znošowachu so ćežke parfimy, mužojo hladachu chutnje ze swojich frakow a drohotnych woblekow. Pascal wobžarowaše, zo njebě jeho mandźelska sobu přińć móhła, ale jeju młódša dźowka bě schorjeła.
Waka hibaše so dale, Pascal móžeše wulkopósłanca a jeho mandźelsku widźeć. Jemu so zecny. Ivanka! Takle dołho je ju pytał, a nětko steješe wona tu po boku wulkopósłanca a postrowi kóždeho hosća. Na wokomik sćahny so jemu žołdk hromadźe. Skradźu sej ju wobhladowaše. Połniša bě a starša. Ale dyrbješe rjec, tuta zrałosć jej derje přisteješe. Hewak njebě so w zašłych lětach přejara změniła. Hišće dwaj poraj běštaj před nim. Z pódlanskich stwow roznjese so přeco wótřiše bórbolenje. Pascal hišće raz hłuboko zadychny, zakryjo so za mandźelskimaj, kiž běštaj runje na rjedźe. Wón stupi doprědka, pokłoni so a wokoši skrótka jeje ruku. Pohlada jej runje mjezwoči, a po dołhej chwili wahanja so jemu zdaše, zo wona jeho spóznaje. Přinygny jemu skrótka a přiwobroći so přichodnemu hosćej. Pascal stupi doprawa a stłóči wulkopósłancej ruku.
Cyły wječor łakaše Pascal na přiležnosć, zo móže woměrje a sam z njej porěčeć. Chcyše jej rjec, kak dołho je za njej pytał, a kelko je jemu jeju zhromadny dźeń woznamjenjał. Wutra dołhu a wostudłu narěč jeje mandźelskeho, steješe wěčnje z blešu wody pódla bifeja čakajo, zo wona skónčnje přistupi a zo móhł jej škleńcu naleć a jej připódla něšto přišeptnyć. Běhaše po wupyšenych stwach, porěča z wjacorymi znatymi, kiž chcychu jeho k dalšemu zhromadnemu dźěłu přerěčeć.
A potom skónčnje ju dosćahny, hdyž přińdźe wona runje z nuznika.
Přistupi k njej a praji jej: „Móžemoj něhdźe woměrje porěčeć?“
Ivanka hladaše na njeho, ale w jeje mjezwoču njebě hižo žanoho zapala, žaneje žadosće kaž tehdy před telko lětami. Mučnej a čerwjenej woči hladaštej na njeho, a skónčnje wona nygaše. „Wonka na balkonje.“
Wjedźeše jeho won do nocy, na balkon wulkoměsta, a zlehny so wo kamjentne wobłoženje.
„Što je?“, so wona wopraša.
„Sym će tak dołho pytał. Telko lět, a nětko skónčnje sym će namakał. Wěš, sy jenička žona w mojim žiwjenju była. Jenička, kotruž sym hdy lubował“, rjekny Pascal a wědźeše w samsnym wokomiku, zo to njetrjechi. Nětko, hdyž bě tu skónčnje wokomik wuznaća lubosće, njezačuwaše ničo, scyła ničo. Kóžda dalša sada by jeho łžu pohłubšiła, potwjerdźiła. Jemu so zdaše, zo dračuje so z gwałtom do mjeztym přewuskeje začućoweje košle. Jako by sebi samomu přihladował, kak haji a pleńči pozdatnu, dawno zwjadłu lubosć. Kiž je snadź cyły čas jeničce w jeho hłowje kćěła.
Jenož to jedne chcyše hišće wědźeć. „Čehodla sy mje tehdy wotpokazała?“
W tym wokomiku stupi wulkopósłanc k nimaj na balkon a zawoła swoju žonu, zo ma někajkeho druheho wažneho pósłanca postrowić. Kajkeho, Pascal njezrozumi.
„To njeby prawa lubosć była“, rjekny wona skrótka a dźěše za swojim mužom. Tróšku styskniwje při tym hladaše.
Pascal bě přesłapjeny kaž tehdy tež, prochniwosć, kiž tčeše za Ivancynej potajnosću, wobjima jeho z wostudu. Woteńdźe, dźěše nimo hercow w narodnych kostimach, dźěše po marmorowych schodach dele, z wulkimi wrotami won. Hladaše do zymneje nocy, a poněčim měješe zaćišć, zo móže wony dźeń a wone zetkanje do zašłosće pušćić, je do kašćika dźiwnuškich nazhonjenjow sunyć a pomału zabyć. Snadź by wona jemu tež jasnišu wotmołwu dała, hdy by hišće raz za njej pytał, ale poprawom njeje wón ju scyła znał ani prawje zeznać chcył. Najbolostniše bě, wobraz wo njej pušćić, kiž je w běhu lět stwjerdnył, jón zblědnyć a rozpłunyć dać kaž wšitke tamne dopomnjenki tež.
Před jeho wočomaj frinkoleše swěćace wabjenje na twarjenju napřećo. Běły mjedwjedź dźeržeše swoju klamu nad dźěru w rozłamanym lodźe a wućahny z njeje módru blešu ze slěbornym nalěpkom. Absolut wodka.

Zusatzinformation

ISBN 978-3-7420-2130-4
Sprache des Artikels Obersorbisch
Bibliografische Angaben 2009
176 s., kruta wjazba ze škitnej wobalku

Verfügbarkeit: Auf Lager

Lieferzeit (Arbeitstage): 2-3

14,90 €
inkl. 7% MwSt., zzgl. Versandkosten

Beschreibung

Wěsće, što so stanje, hdyž zetka so Balkan z Łužicu a hdyž wužórla so z mandźelstwa Serbowki a Južneho Serba powědančka? Snadź su to woprawdźe cuze zynki, kotrež so w najnowšej zběrce z 15 powědančkami Lubiny a Dušana Hajduk-Veljković jewja. Zeznajeće małych a wulkich rjekow, kiž wudrěja so z pomocu wuměłstwa a fantazije z dušacych wobstejnosćow, wzdadźa so swojich iluzijow abo bědźa so ze samotnosću a melancholiju. Přewodźujeće jich na kěrchow (Namrěwstwo), do cirkusa (Zhubjena zrudoba) abo do hrajneho kazina (Jónu wob tydźeń). Přihladować móžeće hólcej, kiž stwori sej sam swój mały swět wosrjedź murjow swójbneje zahrody (Murja), abo serbiskimaj hólcomaj, kotrajž přebywataj prěni raz na prózdninach pola nana w Němskej (Na prózdninach). Nic naposledk sćěhujeće młodeho pućowaceho překupca w Budapesće (Škleńčany zwón) abo zhoniće wo njespjelnjenej a rozpalitej žadosći za rjanej Ivanku (Ivanka).

###Měnjeni čitarjow ke knize

###

»Awtoraj pušćitaj so mócnje do detailow a zeznajomjataj čitarja nadrobnje z tu- a wukrajnymi wobstejnosćemi swojich figurow. Powědataj chutnje, harmonje, našelmowsce ironisce a z měnjateje perspektiwy, a tola w běžnej serbšćinje. Překwapjataj čitarja z napadami.« (Reiner Janec)

»We wšitkich powědančkach wotwěra so čitarjej nowy, zdźěla cuzy swět. Tójšto idejow a myslow čerpataj awtoraj [...] z dožiwjenjow a podawkow ze stareje domizny; w zběrce spóznawaš wosebje tajke z něhdyšeje Juhosłowjanskeje, zwotkel pochadźa Dušan Hajduk–Veljković.« (Lucija Bejmina)

###Čitanski wurězk

###Ivanka

Wšo, štož lubujemy,
smy sami stworili.
Ivo Andrić


Lubosć sčini z tebje błazna abo so tepjaceho. Načata, ale njespjelnjena lubosć ćim bóle.

Jenički dźeń je z Ivanku był. Běše to lubosć na prěni pohlad, kiž je do njeho zrazyła kaž hišće ženje do toho. Wuhlada ju, jako chcyše runje do dwórnišćoweje hale, a wona přińdźe z durjemi won. Wot prěnjeho wokomika hladaštaj kaž pjanaj na so, połnaj žadosće a chcyćiwosće. Wón přistupi k njej a da jej ruku. Wona ju přiwza, potom pak so wobroći a woteńdźe. Tróšku łahajo, ale wona so wotsali. Wón dźěše za njej. Tajku přićahliwosć njeje ženje do toho začuwał. Ju chcyše měć, jenož ju. Čakaše před hotelom, do kotrehož bě so zhubiła, na nju, chodźeše tam a sem, šćipny sej kćenje magnolije ze štoma. Jako přińdźe wona zaso won, da jej kćenje. Wona so posměwkny, pohladny jemu skrótka do wočow a dźěše dale. Zasonjena majkaše magnoliju. W nim rozrosće njesměrne přeće, ju tež takle majkać na jeje bujnych a rozkćětych městnach. Dosćahny ju, wobjimaše ju kruće a jeho hubje pytaštej za jeje hubomaj. Hnydom tu na dróze. Wona bě najprjedy překwapjena a kaž sprostnjena, potom pak tež jeho košeše. Wša mjechka so jemu přituli a wotewri. Žadosć přejědźe jeho hač do poslednjeho stawa. Tłóčeše so k njej, srěbaše do so wóń jeje włosow, jeje šije, jeje kože.
Nahle so wona jemu wuwiny, bórboleše něšto wo terminach a woteńdźe. To jeho hišće bóle rozpali. Njeznata žónska, połna potajnstwow, měješe jeho w rukach. Ivanka bě so jemu wuwinyła, ale jemu zdaše so to kaž hra, wona činješe to jenož, zo by widźała, kak jeho stysk za njej žerje.
Pascal wosta, hdźež bě, ale njewidźeše hižo wokolinu. Njespózna dróhu, po kotrejž je tak husto do šule chodźił, a tež nic dom, w kotrymž je jeho towarš bydlił. Zašłosć bě kaž wuduta, wšitke jeho mysle wusměrichu so na Ivanku, na žiwe stworjenje, kiž bě so jemu na słódki wokomik wotewriło. Skrótka so jemu zdaše, zo stwori so wšo to w nim samym, cyłe začuće a cyła žadosć, zo je Ivanka jenož podobizna jeho žedźby za žiwjenjom a zo so wona pozhubi, zjednoći-li so z njej.
Wón zastupi do wobchoda za starožitnosće, hdźež dźěše hewak nimo, a jeho pohlad skakaše mjez pozłoćanymi wobrazami, z kwětkami posytym pórclinom, běłymi wazami a woknom tam a sem. Přery stare pohladnicy a fota, listowaše w albumach z listowymi znamkami a w katalogach za stare časniki, wobhlada sej koporowe rytwy a wudebjene jědźne graty. Poprawom njewědźeše, što tu scyła pyta, začuwaše jenož njejasnu potrjebu, zo dyrbi so něčeho dźeržeć, dokelž móhł jeho hewak najsnadniši wětřik porazyć. Naposledk kupi sej pohladnicu z parnej lokomotiwu a strowjacym tepjerjom. Wustupi z wobchoda a překroči pomału dróhu hač do kónca, tam so zawróći a wosta hišće chwilku před wukładnym woknom frizera stejo. Přez škleńcu přihladowaše frizerej, kak pikny radijo a słuchaše na čornowłosateho muža, kiž sedźeše na frizerskim stólčku, kak jemu wotmołwi, wza fen a jón zapny. A wšo to widźeše Pascal bjez zwuka, jako by němy film hladał.
Pascal nawróći so pomału k hotelej. Wuhlada Ivanku, kiž wróći so chwatnje po chódniku, jeje pjenkaj klepotaštej při kóždej kročeli, nadrje skakotaštej w rytmje. Pascalowy pozdatny měr wokomiknje rozpłuny, z třepotom dźěše jej napřećo. Jako wona jeho wuhlada, so wótře zasmja.
„Ivanka“, so wona jemu předstaji a da jemu ruku.
„Pascal“, so wón hłuboko pokłoni.
„Dočakaj na mnje“, wona jemu přišukny a zhubi so w hotelu.
Cyły čas hižo na nju čakaše. Hladaše k zachodej, hdy zasłyši znowa klepot, hdy zjewi so wona z hłubin twarjenja. Zetrě proch z črijow a stupaše tam a sem, doniž njeběštej zaso próšnej a proch znowa zetrě.
A potom tu Ivanka nadobo bě. Zjewi so w zachodnych durjach, kiwaše jemu a hižo steješe při nim. Pascal so najprjedy wuskostliwje wopraša, što chcetaj činić. Ivanka sukny z ramjenjomaj a zběhny ruce horje z gestu, kiž měješe wuprajić, zo je jej to cyle wšojedne. Pascal njetrjebaše dołho přemyslować, wjedźeše ju cyle jednorje po měsće a pokaza jej wšitke swoje najlubše, dotal tajnje stražowane městna. Bóčne blido w kofejowni, hdźež móžeš nimoducych wobkedźbować, kački na haće, kiž změja w meji zaso młode, mały přechod spody mosta, hdźež móžeš so před dešćom schować a hdźež bě něchtó wulku wutrobu na kamjeń pryskał, a wulki dub w parku, do kotrehož bě raz błysk dyrił, jako běštaj so tam zalubowanaj chowałoj a při tym zjednoćenaj wo žiwjenje přišłoj.
Pokaza jej swoje šćežki a puće, rěčeše wjele a směješe so, ale při wšěm widźeše tola jenož ju. Kak so jeje lěwa brjowka sćahny, hdyž napjeće na njeho słuchaše, kak zjědźechu jej włosy z ramjenja, hdyž so spody mosta schili, kak napinachu so suche žiły jeje šije, hdyž kukaše přez dźěrku w sćěnje. A jeje hubje, tajkej połnej, mjechkej, somoćanej. Stajnje chcyše ju zawjeselić, zo byštej so pódla huby tutej małej dólčkaj tworiłoj, a wón powědaše jej njepřestajnje žorty a swoje mysle, kiž běchu chětro zawjerćane. A chcyše ju košić, wěčnje a stajnje a přeco zaso.
Tute mysle jeho hišće bóle rozbudźichu, jako by jenož hišće za zjednoćenjom žedźił, za smjerću a krasnosću sebjezhubjenja. Za tutym zhubjenjom, słušacym k rytmej žiwjenja, kiž woznamjenja wumaznjenje dotalnych hranicow a stworjenje nowych, kiž dyrbiš najprjedy w njewěstosći wuměrić a wottasać.
Skónčnje sedźeštaj zhromadnje w pizzeriji.
„Kak dołho tu wostanješ?“, wopraša so Pascal. W neonowym swětle so wot njeje zdalowaše a jemu so zdaše, zo je swoju žadosć na chwilku přewinył, zo móže so z njej rozmołwjeć a wšitke jeje słowa do so srěbać. Ale hłós jeho přeradźi: bě ćěmniši a hłubši hač hewak, Ivanku móžeše snadź z nim truhnyć, wšako wona jeho hewak njeznaješe, ale sebje samoho nic.
„Jutře rano dyrbju dale. Wočakuja mje w Sofiji.“ Ivanka hladaše dołho na njeho.
Pascal přimny jeje ruku a ju tłóčeše.
Mjeztym bě so nóc do města zadobyła. Jaskrawe swěcy a frinkolace reklamy chcychu ćmu wućěrić, ale podarmo. W parku njemějachu rědke nadróžne swěcy žanu šansu.
Pascal dźěše mjelčicy pódla njeje, hdys a hdys dótknyštej so jeju ruce, jeho kóždy raz přejědźe. Při rěce wostaštaj stejo. Pascal ju wobjimaše, jeho dych so pospěši, wón zjědźe jej z porstami přez jeje dołhe włosy. Jeho ruce chcyštej so kóždeho čwaka kože znajmjeńša jónu dótknyć směć a dopomnjeće na přeco w sebi chować. Jeje ćěło bě wokoło bjedrow tajke mjechke, něžne kosmy na jeje rukomaj jeho łoskotachu, a jeje sćehni běštej krutej a jaknej. A Ivanka so k njemu tuleše, najprjedy łahodnje a hańbićiwje, poněčim pak wotewrě hubje a wobjimaše jeho kruće a tłóčeše jeho k sebi, zo móžeše lědma dychać.
Jako pak so jemu zdaše, zo spjelni so skónčnje jeho žadosćenje, so wona wróćo sćahny, so jemu njenadźicy wuwiny, wótrě sej hubje z ruku a přepruwowaše, hač je jeje šminka hišće w porjadku.
Snadź, mysleše Pascal, bě to jeje wašnje, kak wojuje z požadliwosću, kiž ći byće a cyły swět zwobroća. Sćehnje so wróćo a póčnje rozmołwu tam, hdźež njeje hižo městna za słowa.
Pascal wiješe so wokoło njeje, dźeržeše ju wokoło pasa, jeho ruce pućowaštej dale po jeje brjuše hač k nadromaj. Wobpřimny jej krućišo, potom ju pušći a zjědźe z porstom po mjechkej koži jeje tróšku wuwjelbowaneho brjucha. A Ivanka so jemu znowa poda, zastona mjelčo a tłóčeše so k njemu. Pascalowej ruce pućowaštej po jeje chribjeće dele hač pod pas, a nadobo so Ivanka zaso zruna, wućahny jeho ruce a so potajnje smějkotaše.
Wón njewědźeše, kak dołho móže tuta hra hišće trać. Začuwaše, zo jedna so wo bój bjez dobyćerja, wo bój, po kotrymž budźetaj wobaj poraženaj wot wjele sylnišeje mocy, hač móžetaj to scyła zapřimnyć. Za njeho bě to hra, přeco bóle napjata, pomału so bližaca wjerškej.
„Nic jowle, pójmoj do hotela“, praješe Ivanka.
Pascal wza ju za ruku a zhromadnje běžeštaj po zaspanych nócnych haskach. Wona so wótře směješe a wotdaloka wupadaštaj, jako byštaj před njewjedrom ćěkałoj. Ivanka njebě hišće durje zawrěła, a hižo počeštaj so slěkać. Kóždy sćahny ze sebje drasty, jako byštaj so njetrjebawše kože slěkałoj. Zawěški běchu zaćehnjene, wětřik naduwaše je kaž płachty a znjeměrni połćmu. Ivanka lehny so jenož w cholowčkach na łožo. Małe židźane cholowčki. Pascal steješe nahi před njej. Widźeše Ivanku a ju tola njewidźeše, wšitko bě jasne a při wšěm mutne. Klakny so nad nju a dótkny so jeje kože.
„Lubuješ mje ty woprawdźe?“, so Ivanka jeho šepotajo wopraša.
„Ivanka, što da to ...“
„Jeli mje prawje lubuješ...“
Pascal njechaše hižo dlěje čakać.
„Nic“, so Ivanka znowa spjećowaše. Ze zawrjenymaj wočomaj jemu rjekny: „Dźi nětko.“ Wón njemóžeše jeje zadźerženje zapřimnyć, kaž njemóžemy swět zapřimnyć, ale dyrbimy jón stajnje interpretować, bojo so dźěry, kiž by nastała, njebychmy-li to činili. Pascal stany, zwoblěka so mjelčicy a wobroći so k njej.
„Chceš něšto pić abo jěsć?“, so wona jeho z łoža wopraša.
„Měj so“, rjekny Pascal a zawrě za sobu durje. Njemóžeše ani domoj hić a swoje wčerawše žiwjenje pokročować. Potajnosć a přićahliwosć jeje zadźerženja dźeržeše jeho w pazoromaj, krjudowaše jeho mysle. A tuta nutřkowna njewěstosć njeda so hižo podusyć, wona bě so w nim jako nowy wobstatk jeho wšědnych myslow zahnězdźiła. Bě zadźiwany, ale tež ranjeny wot jeje njenadźiteje wotewrjenosće, kotruž bě potom tak hrubje přetorhnyła.

Wjele lět pozdźišo steješe wón we foyeru bołharskeho wulkopósłanstwa, wobhladowaše sej zaso raz njeskónčny rjad šěrokich schodźenkow a wobdźiwaše swjatočne swěčniki nad sobu. Přistupi dołhej wace čakacych, kiž wiješe so po schodach horje a kiž kónčeše před nowym wulkopósłancom a jeho mandźelskej, kotrajž powitaštaj kóždeho hosća wosobinsce. Pascal čuješe so kaž w starych časach.
Ale tak prawje so hižo sem njehodźeše. Dołhe lěta je z Bołharami hromadźe dźěłał, z nimi wikował, jich kraj wopytował, so w bołharšćinje wukmanjował. Z toho dnja, zo je Ivanku zetkał, je swoje žiwjenje na Bołharsku wusměrił. Je za njej pytał, ow haj, z wočomaj, tež raz w radiju a samo z nawěškom. Ale Ivanka njeje so hižo kaž z mły zjewiła. Njeje ze žanych duri wustupiła kaž tehdy z dwórnišća.
Pascal je so z Bołharku woženił, kiž ma runje tajke čorne włosy a mjechke bjedra. Bydlitaj tu w jeho domiznje, mataj dźowčičce, a poprawom je wón tež zbožowny. Jenož hdys a hdys, hdyž je wjedro miłe a nóc lubi potajnstwa, běha wón njeměrny po měsće a sam njewě, za čim pyta. Lěto wob lěto stawa so to rědšo, wón zwěsći, ale cyle nimo tute kuzło hišće njeje.
A nětko steješe wón tu na schodach bołharskeho pósłanstwa, kiž přeprosy jeho prawidłownje do stolicy na kulturne podawki, na koncerty abo tež raz na powitanje noweho wulkopósłanca kaž dźensa. Cunja bołharska hudźba klinčeše jemu we wušomaj, nic tajka harowata kaž w Sofiji abo w Plowdiwje. Pascal čuješe so cuzy, wokoło njeho žołmješe jemu mjeztym njewažny swět: žony we wuskich dołhich šatach nošachu smaragdy a złoćane rjećazki, wokoło nich znošowachu so ćežke parfimy, mužojo hladachu chutnje ze swojich frakow a drohotnych woblekow. Pascal wobžarowaše, zo njebě jeho mandźelska sobu přińć móhła, ale jeju młódša dźowka bě schorjeła.
Waka hibaše so dale, Pascal móžeše wulkopósłanca a jeho mandźelsku widźeć. Jemu so zecny. Ivanka! Takle dołho je ju pytał, a nětko steješe wona tu po boku wulkopósłanca a postrowi kóždeho hosća. Na wokomik sćahny so jemu žołdk hromadźe. Skradźu sej ju wobhladowaše. Połniša bě a starša. Ale dyrbješe rjec, tuta zrałosć jej derje přisteješe. Hewak njebě so w zašłych lětach přejara změniła. Hišće dwaj poraj běštaj před nim. Z pódlanskich stwow roznjese so přeco wótřiše bórbolenje. Pascal hišće raz hłuboko zadychny, zakryjo so za mandźelskimaj, kiž běštaj runje na rjedźe. Wón stupi doprědka, pokłoni so a wokoši skrótka jeje ruku. Pohlada jej runje mjezwoči, a po dołhej chwili wahanja so jemu zdaše, zo wona jeho spóznaje. Přinygny jemu skrótka a přiwobroći so přichodnemu hosćej. Pascal stupi doprawa a stłóči wulkopósłancej ruku.
Cyły wječor łakaše Pascal na přiležnosć, zo móže woměrje a sam z njej porěčeć. Chcyše jej rjec, kak dołho je za njej pytał, a kelko je jemu jeju zhromadny dźeń woznamjenjał. Wutra dołhu a wostudłu narěč jeje mandźelskeho, steješe wěčnje z blešu wody pódla bifeja čakajo, zo wona skónčnje přistupi a zo móhł jej škleńcu naleć a jej připódla něšto přišeptnyć. Běhaše po wupyšenych stwach, porěča z wjacorymi znatymi, kiž chcychu jeho k dalšemu zhromadnemu dźěłu přerěčeć.
A potom skónčnje ju dosćahny, hdyž přińdźe wona runje z nuznika.
Přistupi k njej a praji jej: „Móžemoj něhdźe woměrje porěčeć?“
Ivanka hladaše na njeho, ale w jeje mjezwoču njebě hižo žanoho zapala, žaneje žadosće kaž tehdy před telko lětami. Mučnej a čerwjenej woči hladaštej na njeho, a skónčnje wona nygaše. „Wonka na balkonje.“
Wjedźeše jeho won do nocy, na balkon wulkoměsta, a zlehny so wo kamjentne wobłoženje.
„Što je?“, so wona wopraša.
„Sym će tak dołho pytał. Telko lět, a nětko skónčnje sym će namakał. Wěš, sy jenička žona w mojim žiwjenju była. Jenička, kotruž sym hdy lubował“, rjekny Pascal a wědźeše w samsnym wokomiku, zo to njetrjechi. Nětko, hdyž bě tu skónčnje wokomik wuznaća lubosće, njezačuwaše ničo, scyła ničo. Kóžda dalša sada by jeho łžu pohłubšiła, potwjerdźiła. Jemu so zdaše, zo dračuje so z gwałtom do mjeztym přewuskeje začućoweje košle. Jako by sebi samomu přihladował, kak haji a pleńči pozdatnu, dawno zwjadłu lubosć. Kiž je snadź cyły čas jeničce w jeho hłowje kćěła.
Jenož to jedne chcyše hišće wědźeć. „Čehodla sy mje tehdy wotpokazała?“
W tym wokomiku stupi wulkopósłanc k nimaj na balkon a zawoła swoju žonu, zo ma někajkeho druheho wažneho pósłanca postrowić. Kajkeho, Pascal njezrozumi.
„To njeby prawa lubosć była“, rjekny wona skrótka a dźěše za swojim mužom. Tróšku styskniwje při tym hladaše.
Pascal bě přesłapjeny kaž tehdy tež, prochniwosć, kiž tčeše za Ivancynej potajnosću, wobjima jeho z wostudu. Woteńdźe, dźěše nimo hercow w narodnych kostimach, dźěše po marmorowych schodach dele, z wulkimi wrotami won. Hladaše do zymneje nocy, a poněčim měješe zaćišć, zo móže wony dźeń a wone zetkanje do zašłosće pušćić, je do kašćika dźiwnuškich nazhonjenjow sunyć a pomału zabyć. Snadź by wona jemu tež jasnišu wotmołwu dała, hdy by hišće raz za njej pytał, ale poprawom njeje wón ju scyła znał ani prawje zeznać chcył. Najbolostniše bě, wobraz wo njej pušćić, kiž je w běhu lět stwjerdnył, jón zblědnyć a rozpłunyć dać kaž wšitke tamne dopomnjenki tež.
Před jeho wočomaj frinkoleše swěćace wabjenje na twarjenju napřećo. Běły mjedwjedź dźeržeše swoju klamu nad dźěru w rozłamanym lodźe a wućahny z njeje módru blešu ze slěbornym nalěpkom. Absolut wodka.

Zusatzinformation

ISBN 978-3-7420-2130-4
Sprache des Artikels Obersorbisch
Bibliografische Angaben 2009
176 s., kruta wjazba ze škitnej wobalku