Cover

Paradiz

Roman serbskeje swójby
Swójba w Paradizu – što móhło rjeńšeho być!
Paradiz, bajkojty kućik přirody, pjeć domow na kromje hole, je žiwjenske srjedźišćo swójby serbskeho twarskeho mištra Pawoła Šewca z třomi dźěćimi. Pola nich je wšo, kaž ma być, tak najmłódši z nich, Jan-Pawoł husto mysli.

Beschreibung

Swójba w Paradizu – što móhło rjeńšeho być!
Paradiz, bajkojty kućik přirody, pjeć domow na kromje hole, je žiwjenske srjedźišćo swójby serbskeho twarskeho mištra Pawoła Šewca z třomi dźěćimi. Pola nich je wšo, kaž ma być, tak najmłódši z nich, Jan-Pawoł husto mysli.
Ale je to woprawdźe? Čehodla Pawoł Šewc na kóncu swojeho žiwjenja konstatuje: Wšo wopak činił?
Inflacija, serbstwo w hitlerskim času a po wójnje, z propagowanjom jeho bujneho rozkćěwa a jeho dóńt we wuchodnych kónčinach Budyskeho kraja, mjez holu a Čornobohom, z wiziju wo přichodźe su wažne mězniki w stawiznach swójby.
Awtor podawa žiwy dohlad do žiwjenja Serbow w 20. lětstotka.

Měnjenja čitarjow ke knize

»[...] Zas a zaso dóstawaš nawočity pohlad do rěčnych a politiskich přeměnjenjow, do serbskich nadźijow a prócowanjow w małym třiróžku narańšeje ewangelskeje Hornjeje Łužicy. W srjedźišću pak wostanje njelochke hospodarjenje bědźeneje swójby, kotruž Krawc z jemu typiskej zamóžnosću za dramatiske zwjazanje ratarskich realijow z čłowjeskimi wosudami zapopaduje a kotrejež rozpad w maličkostnych swójstwowych rozestajenjach z njesmilnym realizmom rysuje.« (Franc Šěn)

»Wuběrnje rysuje awtor socialne a narodne połoženje wosebje ewangelskich Serbow sewjernje a wuchodnje Budyšina, jich rozdźělne stejišća k swojej narodnosći, maćeršćinje a k narodnemu hibanju. [...] Z njeličomnych wopisanych kamuškow nastawa wulkotny mozaik žiwjenja wjesnych ludźi.« (Manfred Laduš)

»Krawcowy roman je dobytk wšitkim, kotřiž su dožiwili wójnu a powójnske lěta, ale tež młodym, kiž nochcedźa jenož bjezstarostnje žiwi być, ale sej tež prašenja stajeć a na nje wotmołwy pytać.« (Cyril Pjech)

»Awtor je elementy wuwićoweho romana do swójbneho integrował a saha zdobom chětro hłuboko do problemow towaršnosće, dokelž zapřijima tež stawiznički přiwuznych po kreji a duchu a politiskich po- a zestupowarjow do swójbneje stawizny.« (Reiner Janec)

Čitanski wurězk

Prolog

Wostajće mje na pokoj! – Byrnjež sej wón, Pawoł Šewc, wot Němcow Zement-Schuster mjenowany, na swoju muskosć tójšto być zdał, so to poskaše, kaž by žona zakřiknyła. Hdyž so rozhněwa, na swoju muskosć zaby. Potom zaprasny durje z tak mócnym dyrom, kaž by so doskónčnje rozsudźił: Ja z nikim wjace njerěču!
Po tym so tyšna ćišina po domje rozlehny. Tola nic předołho, bórze zaso za durjemi pisanska mašina klepotaše, raz nahle pismik po pismiku, raz z dlěšej přestawku.
Pawoł Šewc zaso žiwjenske dopomnjenki pisaše, w bydlenskej stwě, na swojej starej Rheinmetall – za syna.
Žona, jeho druha žona, mjeztym jenička wosoba w jeho bliskosći, wućekny do kuchnje. Běše so jeho woprašała, što by chcył k snědanju měć. Hač měła muku zwarić? W kropje muka jeho změruje. Njezwaži sej, hišće raz k njemu do jstwy zastupić. Wona wě: Hdyž zahe stawa a bjez snědanja pisansku mašinu na blido staji, potom z nim žane rěče njejsu. Potom wšo to, štož jeho w nocy njeje spać dało, do mašiny sklepa.
Hdyž tak njemdrje na mašinje pisa, potom w njej styskne mysle schadźeja. Boji so, zo móhło jeho klepanje na čorne tasty do něčeho złeho přeńć, samo do dyra kaž tehdy před wjele lětami, hdyž jeje muž na knježim dworje z wysokeho wuhenja palencarnje padny. Róštowe žerdźe wrjesnychu wo twjerdu zemju a wona, młoda žona, ani lěto po kwasu, jeho na mjezwoču ležo widźeše, bjez hibnjenja. Na tym dnju a pře wšě lěta po tym wosta sama. Bydleše w swojej komorce na hrodźe jako spušćomna słužowna pola knjeni von Boxberg. Njedyrbješe do wsy, njedyrbješe do ludźi. Tež to bě přičina, zo sej noweho njezhlada. K tomu wójna a po wójnje wjele młodych wudowow a mało młodych muži. Na nju, róžičku w nazymskej zahrodźe, so žadyn njedohlada, tež hdyž po wójnje jako samostatna burowka, nowosydlerka na třoch hektarach z polow rólneje reformy, jara za mužom pytaše. Štó žno sej žonu bjerje, kotraž muža do ratarstwa trjeba? Wosta sama, so sama zežiwjaca, so sama na swojim drějaca, doniž njedaše swoje pola – hač na zbytk poł hektara – wot drustwa wobdźěłać. Poda so zaso do słužby, staraše so w drustwowej hródźi wo ćelata.
Lěta lećachu a nadźija na muža hasny. Tola nadobo, kaž dźiw, so tónle přeco derje zwoblěkany muž k njej sydny. To sta so na cyrkwinskim dnju w žurli, hdźež běchu ludźo k zhromadnemu spěwanju a k wobjedu při dołhich blidach městna zabrali, ewangelscy Serbja, nimale wšo starši ludźo. Po mjenje bě wón jej znaty, na wobdźělenskich lisćinach přeco z jasnym podpismom zapisany – Pawoł Šewc, wot mužow Šewčiko! wołany, dokelž wo hłowu mjeńši hač přerězk. Bě so bjez prašenja pódla njeje sydnył, so k njej přiwobroćił a z posměwkom we wočomaj přispomnił: Hdyž budźeće chcyć, budźeće w paradizu žiwa. Budźeće žiwa kaž kralowna ...
Wona njewědźeše, što jemu na tajke rěče wotmołwić. Dokelž so zaso posměwkny, sej wona mysleše, zo z njej žortuje. Ale njebě žort, wo čimž jej rěčeše. Jeli byšće mje za hódneho měła, bych sej ja móhł derje předstajić, zo byšće móhła ke mni přićahnyć, do ćopłeho hnězda. Tak běše jej rěčał, z jasnym mjechkim rrr na jazyku, kaž Serbja tuteje generacije rěča. K tomu skaza škleńcy wina. Wona jenož połojcu wupi, wón hišće mjenje, zo njeby žaha paliła. Radšo pije babydušku. A zaso so posměwkny: Tu njetrjebam kupić, ta rosće w Paradizu na pěsku.
Ludźo ju warnowachu, jej radźachu, zo njeměła so na stare dny do chomota přahać dać. Wo nim so tajke a hinaše wěcy powědaja. Zo so chětře roznjemdri a zo z nim nichtó njewuńdźe. A zo je jemu žona ćeknyła. Čehodla je so wot njeho dźělić dała?
Wona ludźom wotmołwješe: Jeho žona so njeje wot njeho dźělić dała, wón je so wot njeje dźělić dał.
Wo čimž nikomu słowčka njepikny: Zo je jej přepisanje swojeho zamóženja přilubił, jeli prjedy zemrěje hač wona. A to drje tak budźe, dokelž je wona wo nimale dźesać lět młódša. Dam ći wšitko, štož mam. Dźěćom a prěnjej ničo wjace! Njejsu sej zasłužili.
Potom bě tak daloko. Přišoł bě dźeń – dźeń přesydlenja. Na tym dnju, hdyž sej ju přiwjeze, jej rjekny: Ja dyrbju wědźeć, što so w Praze stawa! Ty hladaj z woknom won do Paradiza! Njeměješe chwile, so wo nju starać. W kuchni, poł na šeslonk zlehnjeny, dźeržeše wucho k Telefunken-radijej. Poskaj, poskaj, Rusa je zapřimnył!
Wona dźěše do jstwy, kaž bě jej kazał, wočini wokno won na słónčny bok, před njej so wotewri zahroda, wulka zahroda. Hdźež hladaše, wšudźe jeho paradiz.
Paradiz, tak tym chěžam na kromje hole praja, dźensa hišće, a to nic bjez přičiny. Bě jej powědał: Paradiz je sydlišćo, pjeć domow w runym rjedźe na kromje hole, kóždy dom ze swislemi k słóncu. Před nimi swětlina, polo a łuka, a dokoławokoło so ćehnje kaž škitna murja ćmowa smuha chójnoweho lěsa. Tam a sem zeleny klinčk rožki do chójnow saha, na nim so we wječornym słóncu sorny pasu. Jenička haska z toho chójnoweho wobkruženja je wuhlad do směra bliskeje wjeski Lipjo.
Wona nygny: To wšo tajke je, kaž je wón mi rěčał. Za Lipjom frinkoleja kaž črjopy špihela w zelenym Haćinjanske haty a za nimi mjez horbami dubow so zabłysknje slěbro so wijateje rěki. A wo čimž je wón tež rěčał: Z woknom druheho poschoda, wottam horjeka, po tej wuskej hasce do daliny su widźeć, hdyž je jasne wjedro, wótrokónčkate wěže města, za nimi pas módrych horow.
Wón bě swój Paradiz chwalił a jej we wšěch barbach z rjanymi słowami molował: W rjedźe tych domow so jedyn doprědka tłóči, dokelž je jenički dwuposchodowy a z napadnej žołtej barbu. To je mój dom, mój byt! Wot spočatka sem, hodźinu po wěrowanju, je mi nan kluče do ruki stłóčił, tehdy w krizowych lětach po prěnjej wójnje tajke twarjenje z dźesać stwami!
Na tym dnju, hdyž jej činić da, kaž so jej chcyše, so słónco staješe kaž w nalěću, byrnjež spočatk oktobra było. Poliza z dołhim jazykom hač do kućikow stwow, samo do fachow kamora. We jstwě z wysokim kamorom, pisanskim blidom a pisanskej mašinu so woprawdźe kaž kralowna čuješe. Jej cyle tak bě na tutym dnju, kaž by tu słónčko na wšě časy takle stejo wostało.
Stupi na koridor a wočini wokno k sewjeru. Tu jenož chójny, mjez nimi tu a tam dźěra w zemi, žołty žłob, zbytk pěskoweje jamy. W chójnach šiški pikotachu. Poskaše a so stróži. Njejapcy před njej žołma zachichota kjaw-kjaw-kjaw. Ptak, tajki wulki, zelenožołty, zadźiwany na žonu pohladny, nachili hłójčku z čerwjenym hrjebjeńkom, kaž by chcył jej woznamjenić: Mojedla, da tu wostań, ale mje wostaj na pokoj! Žona so posmwěkny, žołma wotleća, wótře z kjaw-kjaw-kjaw.
Po tym zo bě w Praze zaso měr, jej pokaza, hdźe što je a wo čo měła so starać. Rěčeše jej nanowsce z přijomnym ćopłym hłosom: Za nakupowanje zežiwidłow je wona zamołwita, tež za wotličenje. Kusk porjada dyrbi być.
Po prěnim wotličenju wučeše jej ličenje, wosebje wotćahowanje. Minus běše jej njezwučeny. Scyła jej ličenje a pisanje njeležeše. Čas žiwjenja njeje ličić, pisać, čitać trjebała. Porsty so jej na suchim wołojniku lěpjachu. Wón jej ličenske nadawki dawaše. Sedźeše před njej, před sobu swój nowy metalowy ličbowak, z kotrymž statiku nakreslenych twarskich objektow wobličowaše. Wón na swojim ličbowaku suwaše a sej ličby wotpisowaše, wona mjelčo ličeše. Spyta pod so pisane ličby zličić. Chwilu wosta sćerpny, potom zdychny a na nju pohladny, zaso z posměwkom: Štož je moja prěnja na šlag móhła, ty drje ženje njenawuknješ.

Zusatzinformation

ISBN 978-3-7420-2059-8
Sprache des Artikels Obersorbisch
Bibliografische Angaben 2009
444 s., kruta wjazba ze škitnej wobalku

Verfügbarkeit: Auf Lager

Lieferzeit (Arbeitstage): 2-3

18,90 €
inkl. 7% MwSt., zzgl. Versandkosten

Beschreibung

Swójba w Paradizu – što móhło rjeńšeho być!
Paradiz, bajkojty kućik přirody, pjeć domow na kromje hole, je žiwjenske srjedźišćo swójby serbskeho twarskeho mištra Pawoła Šewca z třomi dźěćimi. Pola nich je wšo, kaž ma być, tak najmłódši z nich, Jan-Pawoł husto mysli.
Ale je to woprawdźe? Čehodla Pawoł Šewc na kóncu swojeho žiwjenja konstatuje: Wšo wopak činił?
Inflacija, serbstwo w hitlerskim času a po wójnje, z propagowanjom jeho bujneho rozkćěwa a jeho dóńt we wuchodnych kónčinach Budyskeho kraja, mjez holu a Čornobohom, z wiziju wo přichodźe su wažne mězniki w stawiznach swójby.
Awtor podawa žiwy dohlad do žiwjenja Serbow w 20. lětstotka.

Měnjenja čitarjow ke knize

»[...] Zas a zaso dóstawaš nawočity pohlad do rěčnych a politiskich přeměnjenjow, do serbskich nadźijow a prócowanjow w małym třiróžku narańšeje ewangelskeje Hornjeje Łužicy. W srjedźišću pak wostanje njelochke hospodarjenje bědźeneje swójby, kotruž Krawc z jemu typiskej zamóžnosću za dramatiske zwjazanje ratarskich realijow z čłowjeskimi wosudami zapopaduje a kotrejež rozpad w maličkostnych swójstwowych rozestajenjach z njesmilnym realizmom rysuje.« (Franc Šěn)

»Wuběrnje rysuje awtor socialne a narodne połoženje wosebje ewangelskich Serbow sewjernje a wuchodnje Budyšina, jich rozdźělne stejišća k swojej narodnosći, maćeršćinje a k narodnemu hibanju. [...] Z njeličomnych wopisanych kamuškow nastawa wulkotny mozaik žiwjenja wjesnych ludźi.« (Manfred Laduš)

»Krawcowy roman je dobytk wšitkim, kotřiž su dožiwili wójnu a powójnske lěta, ale tež młodym, kiž nochcedźa jenož bjezstarostnje žiwi być, ale sej tež prašenja stajeć a na nje wotmołwy pytać.« (Cyril Pjech)

»Awtor je elementy wuwićoweho romana do swójbneho integrował a saha zdobom chětro hłuboko do problemow towaršnosće, dokelž zapřijima tež stawiznički přiwuznych po kreji a duchu a politiskich po- a zestupowarjow do swójbneje stawizny.« (Reiner Janec)

Čitanski wurězk

Prolog

Wostajće mje na pokoj! – Byrnjež sej wón, Pawoł Šewc, wot Němcow Zement-Schuster mjenowany, na swoju muskosć tójšto być zdał, so to poskaše, kaž by žona zakřiknyła. Hdyž so rozhněwa, na swoju muskosć zaby. Potom zaprasny durje z tak mócnym dyrom, kaž by so doskónčnje rozsudźił: Ja z nikim wjace njerěču!
Po tym so tyšna ćišina po domje rozlehny. Tola nic předołho, bórze zaso za durjemi pisanska mašina klepotaše, raz nahle pismik po pismiku, raz z dlěšej přestawku.
Pawoł Šewc zaso žiwjenske dopomnjenki pisaše, w bydlenskej stwě, na swojej starej Rheinmetall – za syna.
Žona, jeho druha žona, mjeztym jenička wosoba w jeho bliskosći, wućekny do kuchnje. Běše so jeho woprašała, što by chcył k snědanju měć. Hač měła muku zwarić? W kropje muka jeho změruje. Njezwaži sej, hišće raz k njemu do jstwy zastupić. Wona wě: Hdyž zahe stawa a bjez snědanja pisansku mašinu na blido staji, potom z nim žane rěče njejsu. Potom wšo to, štož jeho w nocy njeje spać dało, do mašiny sklepa.
Hdyž tak njemdrje na mašinje pisa, potom w njej styskne mysle schadźeja. Boji so, zo móhło jeho klepanje na čorne tasty do něčeho złeho přeńć, samo do dyra kaž tehdy před wjele lětami, hdyž jeje muž na knježim dworje z wysokeho wuhenja palencarnje padny. Róštowe žerdźe wrjesnychu wo twjerdu zemju a wona, młoda žona, ani lěto po kwasu, jeho na mjezwoču ležo widźeše, bjez hibnjenja. Na tym dnju a pře wšě lěta po tym wosta sama. Bydleše w swojej komorce na hrodźe jako spušćomna słužowna pola knjeni von Boxberg. Njedyrbješe do wsy, njedyrbješe do ludźi. Tež to bě přičina, zo sej noweho njezhlada. K tomu wójna a po wójnje wjele młodych wudowow a mało młodych muži. Na nju, róžičku w nazymskej zahrodźe, so žadyn njedohlada, tež hdyž po wójnje jako samostatna burowka, nowosydlerka na třoch hektarach z polow rólneje reformy, jara za mužom pytaše. Štó žno sej žonu bjerje, kotraž muža do ratarstwa trjeba? Wosta sama, so sama zežiwjaca, so sama na swojim drějaca, doniž njedaše swoje pola – hač na zbytk poł hektara – wot drustwa wobdźěłać. Poda so zaso do słužby, staraše so w drustwowej hródźi wo ćelata.
Lěta lećachu a nadźija na muža hasny. Tola nadobo, kaž dźiw, so tónle přeco derje zwoblěkany muž k njej sydny. To sta so na cyrkwinskim dnju w žurli, hdźež běchu ludźo k zhromadnemu spěwanju a k wobjedu při dołhich blidach městna zabrali, ewangelscy Serbja, nimale wšo starši ludźo. Po mjenje bě wón jej znaty, na wobdźělenskich lisćinach přeco z jasnym podpismom zapisany – Pawoł Šewc, wot mužow Šewčiko! wołany, dokelž wo hłowu mjeńši hač přerězk. Bě so bjez prašenja pódla njeje sydnył, so k njej přiwobroćił a z posměwkom we wočomaj přispomnił: Hdyž budźeće chcyć, budźeće w paradizu žiwa. Budźeće žiwa kaž kralowna ...
Wona njewědźeše, što jemu na tajke rěče wotmołwić. Dokelž so zaso posměwkny, sej wona mysleše, zo z njej žortuje. Ale njebě žort, wo čimž jej rěčeše. Jeli byšće mje za hódneho měła, bych sej ja móhł derje předstajić, zo byšće móhła ke mni přićahnyć, do ćopłeho hnězda. Tak běše jej rěčał, z jasnym mjechkim rrr na jazyku, kaž Serbja tuteje generacije rěča. K tomu skaza škleńcy wina. Wona jenož połojcu wupi, wón hišće mjenje, zo njeby žaha paliła. Radšo pije babydušku. A zaso so posměwkny: Tu njetrjebam kupić, ta rosće w Paradizu na pěsku.
Ludźo ju warnowachu, jej radźachu, zo njeměła so na stare dny do chomota přahać dać. Wo nim so tajke a hinaše wěcy powědaja. Zo so chětře roznjemdri a zo z nim nichtó njewuńdźe. A zo je jemu žona ćeknyła. Čehodla je so wot njeho dźělić dała?
Wona ludźom wotmołwješe: Jeho žona so njeje wot njeho dźělić dała, wón je so wot njeje dźělić dał.
Wo čimž nikomu słowčka njepikny: Zo je jej přepisanje swojeho zamóženja přilubił, jeli prjedy zemrěje hač wona. A to drje tak budźe, dokelž je wona wo nimale dźesać lět młódša. Dam ći wšitko, štož mam. Dźěćom a prěnjej ničo wjace! Njejsu sej zasłužili.
Potom bě tak daloko. Přišoł bě dźeń – dźeń přesydlenja. Na tym dnju, hdyž sej ju přiwjeze, jej rjekny: Ja dyrbju wědźeć, što so w Praze stawa! Ty hladaj z woknom won do Paradiza! Njeměješe chwile, so wo nju starać. W kuchni, poł na šeslonk zlehnjeny, dźeržeše wucho k Telefunken-radijej. Poskaj, poskaj, Rusa je zapřimnył!
Wona dźěše do jstwy, kaž bě jej kazał, wočini wokno won na słónčny bok, před njej so wotewri zahroda, wulka zahroda. Hdźež hladaše, wšudźe jeho paradiz.
Paradiz, tak tym chěžam na kromje hole praja, dźensa hišće, a to nic bjez přičiny. Bě jej powědał: Paradiz je sydlišćo, pjeć domow w runym rjedźe na kromje hole, kóždy dom ze swislemi k słóncu. Před nimi swětlina, polo a łuka, a dokoławokoło so ćehnje kaž škitna murja ćmowa smuha chójnoweho lěsa. Tam a sem zeleny klinčk rožki do chójnow saha, na nim so we wječornym słóncu sorny pasu. Jenička haska z toho chójnoweho wobkruženja je wuhlad do směra bliskeje wjeski Lipjo.
Wona nygny: To wšo tajke je, kaž je wón mi rěčał. Za Lipjom frinkoleja kaž črjopy špihela w zelenym Haćinjanske haty a za nimi mjez horbami dubow so zabłysknje slěbro so wijateje rěki. A wo čimž je wón tež rěčał: Z woknom druheho poschoda, wottam horjeka, po tej wuskej hasce do daliny su widźeć, hdyž je jasne wjedro, wótrokónčkate wěže města, za nimi pas módrych horow.
Wón bě swój Paradiz chwalił a jej we wšěch barbach z rjanymi słowami molował: W rjedźe tych domow so jedyn doprědka tłóči, dokelž je jenički dwuposchodowy a z napadnej žołtej barbu. To je mój dom, mój byt! Wot spočatka sem, hodźinu po wěrowanju, je mi nan kluče do ruki stłóčił, tehdy w krizowych lětach po prěnjej wójnje tajke twarjenje z dźesać stwami!
Na tym dnju, hdyž jej činić da, kaž so jej chcyše, so słónco staješe kaž w nalěću, byrnjež spočatk oktobra było. Poliza z dołhim jazykom hač do kućikow stwow, samo do fachow kamora. We jstwě z wysokim kamorom, pisanskim blidom a pisanskej mašinu so woprawdźe kaž kralowna čuješe. Jej cyle tak bě na tutym dnju, kaž by tu słónčko na wšě časy takle stejo wostało.
Stupi na koridor a wočini wokno k sewjeru. Tu jenož chójny, mjez nimi tu a tam dźěra w zemi, žołty žłob, zbytk pěskoweje jamy. W chójnach šiški pikotachu. Poskaše a so stróži. Njejapcy před njej žołma zachichota kjaw-kjaw-kjaw. Ptak, tajki wulki, zelenožołty, zadźiwany na žonu pohladny, nachili hłójčku z čerwjenym hrjebjeńkom, kaž by chcył jej woznamjenić: Mojedla, da tu wostań, ale mje wostaj na pokoj! Žona so posmwěkny, žołma wotleća, wótře z kjaw-kjaw-kjaw.
Po tym zo bě w Praze zaso měr, jej pokaza, hdźe što je a wo čo měła so starać. Rěčeše jej nanowsce z přijomnym ćopłym hłosom: Za nakupowanje zežiwidłow je wona zamołwita, tež za wotličenje. Kusk porjada dyrbi być.
Po prěnim wotličenju wučeše jej ličenje, wosebje wotćahowanje. Minus běše jej njezwučeny. Scyła jej ličenje a pisanje njeležeše. Čas žiwjenja njeje ličić, pisać, čitać trjebała. Porsty so jej na suchim wołojniku lěpjachu. Wón jej ličenske nadawki dawaše. Sedźeše před njej, před sobu swój nowy metalowy ličbowak, z kotrymž statiku nakreslenych twarskich objektow wobličowaše. Wón na swojim ličbowaku suwaše a sej ličby wotpisowaše, wona mjelčo ličeše. Spyta pod so pisane ličby zličić. Chwilu wosta sćerpny, potom zdychny a na nju pohladny, zaso z posměwkom: Štož je moja prěnja na šlag móhła, ty drje ženje njenawuknješ.

Zusatzinformation

ISBN 978-3-7420-2059-8
Sprache des Artikels Obersorbisch
Bibliografische Angaben 2009
444 s., kruta wjazba ze škitnej wobalku